տարեկան ենք
կազմակերպած տուր
տուրերի առաջարկ
գիդ-էքսկուրսավար
|
Ախթալայի վանական համալիր - Հաղպատի վանական համալիր - Սանահինի վանական համալիր - Օձունի վանք |
|
Ախթալայի վանական համալիր
Վանական համալիրը գտնվում է Լոռու մարզի Ախթալա քաղաքում։ Ախթալան (թուրքերեն աղ թալա` սպիտակ բացատ) մինչև XV դ. հիշատակվում է Պղնձահանք անունով (ավանդազրույցներից մեկի համաձայն` Նյու Յորքի Ազատության արձանը ֆրանսիացիները ձուլել են Ախթալայի պղնձից): Ախթալայի վանական հուշարձանախմբում ներդաշնակ միահյուսվել են հայկական, վրացական ու բյուզանդական ճարտարապետության տարրերը։ Սա հայ քաղքեդոնական (ուղղափառ) ճարտարապետության և կերպարվեստի արժեքավոր նմուշներից է: Ախթալայի վանական համալիրի գլխավոր կառույցը Ս. Աստվածածին եկեղեցին է: Սուրբ Աստվածածին վանքը եղել է Հյուսիսային Հայաստանի ամենախոշոր քաղկեդոնիկ վանքը. XII–XIII դդ. կատարել է հոգևոր, կրթական ու մշակութային զգալի դեր: Վանքում հավասարապես ուսումնասիրվել է հայկական և վրացական մատենագրություն: Որմնանկարների մեծության, ոճի, ինչպես նաև հարստության և սյուժեների բազմազանության և պահպանվածության տեսանկյունից նմանը չկա ոչ միայն Հայաստանում, այլև ողջ Կովկասի տարածաշրջանում: Ախթալայում է պահվել քրիստոնեական նշանավոր սրբություն համարվող Աստվածընկալ Սուրբ Խաչը: Ախթալայի վանական համալիրում Սերգեյ Փարաջանովը նկարահանել է «Նռան գույնի» որոշ տեսարաններ։ Հաղպատի վանական համալիր Գտնվում է Լոռու մարզի Հաղպատ գյուղի հարավարևելյան բարձրադիր մասում: Կառուցվել է X դարի 2-րդ կեսին: Միջնադարյան Հայաստանի հոգևոր, մշակութային և գիտաուսումնական խոշոր կենտրոն է եղել: Այստեղ ուսուցանել են քերականություն, հռետորություն, փիլիսոփայություն, աստվածաբանություն, երաժշտություն և այլ առարկաներ։ Հաղպատը հայտնի էր նաև իր մանրանկարչական դպրոցով։ Հաղպատի գրադարանը միջնադարյան հայ ձեռագրերի գանձարաններից ամենահարուստն էր: Հաղպատի վանքը բացառիկ հուշարձաններից է, որտեղ պահպանվել է միջնադարյան բաղնիքը: Հաղպատի վանքի հետ է կապվում միջնադարյան Հայաստանի ամենանշանավոր աշուղներից մեկի` Սայաթ-Նովայի անունը, ով 1768 թ.-ից ապրել է Հաղպատում` որպես վանական և ապա` լուսարար: Ասում են, թե Սուրբ Գրիգոր եկեղեցու պատի երկարությամբ մեկ ոտնաթաթի տեղ կա, իսկ պատին` անցքեր: Ավանդության համաձայն` ովքեր անցքերից բռնվելով կկարողանան անցնել նեղ պատի վրայով, նրանց երազանքը կկատարվի: Բազմաթիվ այցելուներ, վանք գալով, փորձում են հաղթահարել նեղ պատը՝ հավատալով իրենց երազանքի կատարմանը: Սանահինի վանական համալիր Գտնվում է Լոռու մարզի Ալավերդի քաղաքի Սանահին թաղամասում (նախկին Սանահին գյուղ): Ըստ ժողովրդական ստուգաբանության՝ «Սանահին» նշանակում է` սա նրանից (Հաղպատից) հին, նաև՝ սան-հին, հին կաթսա: Կառուցվել է X դարի 2-րդ կեսին, եղել է Հայաստանի կարևոր հոգևոր և մշակութային և գիտակրթական նշանավոր կենտրոններից մեկը: Դասավանդվել են աստվածաբանություն, փիլիսոփայություն, հռետորական արվեստ, երաժշտություն, բժշկություն, տոմարագիտություն և այլ գիտություններ: Գրատուն-մատենադարանում պահվել են ոչ միայն գրքեր ու ձեռագրեր, այլև` վանքի արժեքավոր իրեր, նշխարներ, մասունքներ: Հայկական գրատների մեջ հնագույնն է, իսկ հատակագծային չափերով՝ ամենամեծը: Սանահինի վանքի հետ է կապվում միջնադարյան Հայաստանի ամենանշանավոր աշուղներից մեկի` Սայաթ-Նովայի անունը, ով փոքր հասակում ուսում է ստացել այստեղ: Թեև Սանահինի, ինչպես նաև ոչ հեռու գտնվող Հաղպատի վանական համալիրները պատմական միևնույն ժամանակաշրջանի ուղերձի ու ոգու կրողներն են, սակայն յուրաքանչյուրն ունեցել է ուրույն դերակատարություն` որպես նշանավոր գիտակրթական, մշակութային և հոգևոր կենտրոն։ Հաղպատի (1996թ.) և Սանահինի (1999թ.) վանական համալիրները, որպես մեկ հուշարձանախումբ, գրանցված են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցուցակում` որպես մարդկության կողմից ստեղծված բացառիկ, համընդգրկուն արժեքներ։ Օձունի վանք Սանահինի և Հաղպատի վանքերից ոչ հեռու գտնվող Օձուն գյուղի կենտրոնական բարձրադիր մասում գտնվում է Օձունի Ս. Աստվածածին եկեղեցին: Կառուցման ժամանակի վերաբերյալ հավաստի տեղեկություններ հայտնի չեն։ Ըստ ճարտարապետական հորինվածքի, դեկորատիվ հարդարանքի և ժամանակագրման հետ առնչվող այլ տվյալների եկեղեցին թվագրվում է VIդ. վերջ։ Աչքի է ընկնում VI-VIIդդ. վաղ քրիստոնեական արվեստին բնորոշ պատկերաքանդակների և զարդաքանդակների բազմազանությամբ, որոնք կիրառված են չափի բացառիկ զգացումով: Այստեղ կա շուրջ 25 քանդակ 4-րդ դարից պահպանված: Մանուկ Հիսուսի հետ Աստվածամոր քանդակն աշխարհում հնագույններից մեկն է համարվում: - Առաջին հայացքից թվում է, թե Հայաստանի բոլոր վանքերն ու եկեղեցիները նման են իրար, բայց միայն առաջին հայացքից... Իրականում յուրաքանչյուրն ունի իր առանձին պատմությունը, իր սրբություններն ու իր հերոսները... - ՊԱՏՎԻՐԵԼ ԱՌԱՋԻԿԱ ԷՔՍԿՈՒՐՍԻԱՆ ՈՒշադրություն ՊԱՏՎԻՐԵԼ ԱՌԱՋԻԿԱ ԷՔՍԿՈՒՐՍԻԱՆ |
||